Algemeen
Nadat de Griekse zorgen weer naar de achtergrond verdwenen, leken alle ingrediënten aanwezig om er een mooie zomer van te maken. De financiële markten hadden echter iets heel anders voor beleggers in petto. Het sentiment sloeg om als gevolg van groeiende vrees voor economische tegenspoed. Slechte berichten uit China en een weifelend beleid van de Amerikaanse centrale bank (Fed) maakten beleggers schuw. Ze raakten zelfs zo van de kook dat aandelenmarkten in korte tijd 15% van hun waarde inleverden. Maar er gebeurde meer…
Economische groei (Q3)
De wereldwijde economische groei verliep minder voorspoedig dan gehoopt. De verwachtingen voor dit jaar zijn naar beneden bijgesteld. In de VS en Europa nam de economische groei verder toe. In Europa blijft Duitsland de motor, maar ook Nederland toont tekenen van herstel. Waar de Fed al eerder gestopt is met verruimen gaat de Europese Centrale Bank (ECB) hiermee door. Zelfs uitbreiding van het programma valt niet uit te sluiten.
Er is een grote divergentie waarneembaar tussen de economische groei in ontwikkelde landen en de groei in opkomende landen. De afgelopen jaren kwam een fors deel van de wereldwijde economische groei voor rekening van de opkomende regio’s, met name van China. China heeft echter te maken met tegenwind. De economische groei is verder gedaald en beleggers zijn bang voor de consequenties voor de wereldeconomie. Ondanks de problemen geloven wij niet in een harde landing van de Chinese economie.
Rente en inflatie
Na een abrupte stijging in het tweede kwartaal daalde de kapitaalmarktrente (lange rente) gedurende het derde kwartaal weer. Naar verwachting zal de lange rente in Europa het komende jaar geleidelijk oplopen, maar voorlopig wel laag blijven. De ECB handhaafde het belangrijkste rentetarief, de herfinancieringsrente (korte rente) op 0,05%.
De Fed heeft de rente nog altijd niet verhoogd, ondanks het feit dat diverse indicatoren laten zien dat de tijd er wel rijp voor is. De tegenvallende groei van opkomende landen en de angst dat beleggers bij een renteverhoging massaal hun aandelen van de hand doen, heeft de Fed er van weerhouden om een verhoging door te voeren. Toch verwachten we in de VS nog dit jaar een eerste renteverhoging.
De inflatie in Europa bevindt zich op een zeer laag niveau (0,4%) en ligt hiermee ruim onder de doelstelling van de ECB (2%). Een belangrijke oorzaak is de lage olieprijs. De inflatieverwachtingen voor 2016 zijn naar beneden bijgesteld. Voor de ECB kan dit een reden zijn om extra verruimingsmaatregelen aan te kondigen.
Obligaties
Het afgelopen kwartaal was geen beste periode voor obligaties. De rente veranderde per saldo nauwelijks, maar door de paniek op de aandelenmarkten zijn de risico-opslagen gestegen. Hierdoor is het rendement dat eerder dit jaar was opgebouwd zo goed als verdampt. Opvallend was dat op het moment van de paniek op de aandelenmarkten beleggers de veilige havens niet opzochten en de rente nauwelijks bewoog. Het lijkt er op dat beleggers grote cashposities aanhouden, waarschijnlijk om op lagere niveaus weer in te stappen in aandelen.
Aandelen
In Europa verdwenen de Griekse zorgen naar de achtergrond. De economie liet een lichte groei zien, de werkloosheid daalde, het consumentenvertrouwen verbeterde en de kredietvraag trok aan. De bedrijfscijfers waren over de gehele linie op niveau en leken de aandelenkoersen van voor de zomer te rechtvaardigen.
Aandelenmarkten in de Verenigde Staten waren terughoudend in afwachting van een eventuele renteverhoging. Enerzijds draait de economie redelijk en daalt de werkloosheid gestaag. Anderzijds is er geen druk op de lonen, is de inflatie laag en hebben multinationals te kampen met een dure dollar.
Dit waren voor Fed redenen om een renteverhoging uit te stellen.
De groeivertraging in China heeft weerslag op opkomende landen. Landen die sterk afhankelijk zijn van de export van grondstoffen hebben het zwaar. De lage grondstofprijzen in combinatie met hoge schuldenlasten en de zwakkere lokale valuta t.o.v. de US dollar leiden tot problemen. Landen als
Rusland en Brazilië bevinden zich al in een recessie. De ratings van deze landen zijn verlaagd tot onder het investment grade (BBB) niveau. Dit zijn overigens niet de enige landen met problemen. Ook Turkije en Zuid-Afrika lopen het risico van een ratingverlaging.
De Chinese Shanghai Composite Index kreeg de grootste klap te verwerken. Na een gigantische stijging van ruim 100% in een jaar tijd, heeft de index een daling geïncasseerd van circa 40%. Beleggers twijfelen aan de soliditeit van de economie. De nood-maatregelen van de Chinese overheid (devaluatie van de Yuan) hebben dit gevoel alleen maar versterkt.
Ondanks het omvangrijke pakket aan stimuleringsmaatregelen heeft ook de Japanse Nikkei zich niet kunnen onttrekken aan de malaise op de mondiale beurzen. De zorgen over de afnemende economische groei in China en de lage olieprijzen spelen beleggers parten. Het afgelopen kwartaal was voor de Nikkei het slechtste kwartaal sinds jaren.
Vastgoed
Vastgoed heeft een hoge correlatie met aandelen. In de huidige markt draagt vastgoed dan ook weinig bij aan het spreidingseffect. Rentestijgingen zijn slechts nieuws voor onroerend goed beleggers. Traditioneel leidt het tot kapitaalonttrekkingen op vastgoedmarkten. Of de impact bij een aanstaande renteverhoging groot zal zijn, is maar de vraag. De situatie ligt nu anders doordat beleggers maar weinig beleggingsalternatieven voor handen hebben. De waarderingen voor wereldwijd vastgoed zijn redelijk en het dividendrendement is nog altijd aantrekkelijk, zeker t.o.v. van de verwachte rendementen van andere beleggingscategorieën. Zeker voor de lange termijn lijkt vastgoed interessant.
Alternatieve beleggingen
Alternatieve beleggingen kunnen zich bewijzen in markten met een breed negatief sentiment. De lage correlatie met traditionele vermogenscategorieën moet nu tot uiting komen. Beleggingsfondsen met behoudende strategieën (low volatility, absolute return enz.) bewezen de afgelopen maanden hun toegevoegde waarde.
Grondstoffen
Grondstofprijzen staan al maanden onder druk. De olieprijs is tot een dieptepunt weggezakt. De oorzaak is te wijten aan overproductie en aan het opheffen van de handelssancties tegen Iran waardoor zij weer
volop olie kunnen gaan afzetten. Andere grondstofprijzen zakten weg door de angst voor een harde landing van de Chinese economie en de negatieve effecten voor de groei van de wereldeconomie.
